درس هایی ازسیره ی ششمین آفتاب تشیع امام جعفرصادق {ع}

درس هایی ازسیره ی ششمین آفتاب تشیع امام جعفرصادق {ع}

جهان تشیع بیست وپنجم شوال را همواره بخاطر از دست دادن آفتاب درخشانش بدست دژخیمان ومستبدان عباسی درسوگ می نشیند.این سوگ همان تقویت اراده وپایداری برای پیمودن راه امام جعفرصادق {ع} است.راهی که آن حضرت بابیان رسا،سیره وعمل مستمر برای جهان اسلام ترسیم کرده است . امام ششم شیعیان درهفدهم ماه ربیع الاول سال83هجری قمری درمدینه ودرزمان حکمرانی عبدالملک ابن مروان ابن حکم دیده به جهان گشود.کاشف الحقایق امام جعفر صادق (ع)12 یا15 سال باجد بزرگوارش امام زین العابدین (ع) زیسته است و19سال دیگر رادرکنار پدرش امام باقر (ع)زندگی کرده است . او ازوجوددوامام قبل از نایل شدن به امامت بهره جست.امام جعفر صادق {ع} پس از شهادت پدرش امام باقر{ع} درسال 114 هجری قمری درسن31سالگی به امامت نایل گردید.مدت امامت آن حضرت 34 سال به طول انجامید که 18 سال آن دردوره ی امویان و16 سال دیگر دردوره ی عباسیان بوده است. کنیه ی اوابو عبدالله والقابش عبارتند از صادق وکاشف الحقایق .امام صادق (ع) هنگام شهادت 65 سال داشته است به عبارت دیگر درسال 148هجری قمری به دست منصور دوانیقی دومین خلیفه ی عباسی به شهادت نایل گشت.دوران امامت امام صادق (ع) از جهات گوناگون متفاوت بوده است از یک نگاه دوران امام صادق (ع)نسبت به دوران امامان معصوم دیگر منحصر به فرد بود . شرایط اجتماعی وفرهنگی عصر امام صادق {ع} درزمان هیچ یک از امامان وجود نداشته است. علت این امر هم آن است که دو سلسله اموی و عباسی دررقابت وجابجایی بودند.سلسله اموی که به پایان خویش نزدیک بود روز بروز رو به ضعف وناتوانی می رفت وعباسیان قوت وقدرت پیدا می کردند.این دوسلسله مدت ها درحال مبارزه با یکدیگر بودند.این مبارزه وکشمکش درسال129 هجری قمری به جنگ مسلحانه وعملیات نظامی تبدیل شده است.این کشمکش ها موجب گردید که توجه امویان وعباسیان کمتر به فعالیت امام باقر وامام صادق (ع)معطوف گردد.از این رواین دوران دوران مناسبی برای امام صا دق (ع)وپیروان او بوده است.این مقطع  از زمان فرصت بسیار خوبی برای فعالیت فرهنگی وعلمی آنان به شمار می رفت.درنتیجه دوران امامت او مصادف ومقارن با اواخر حکومت بنی امیه که در سال 132 پایان یافته وآغازحکومت بنی عباس  بوده است. ازسوی دیگر جامعه نیز دستخوش تغییر وتحول گردید. بدین معنا که جنگ وتضارب عقاید درزمان امام صادق (ع) پا به پای حوادث سیاسی واجتماعی رو به رونق وگسترش بوده است .درهمین زمان سلسله حوادث فکری وروحی باپیچیدگی وابهام خاص پیدا شد که اسلام را مورد تهدید  قرار داده بود.از این رو عصر امام صادق(ع) راعصر جنبش فکری وفرهنگی ورویارویی فرق ومذاهب گوناگون  بایکدیگر یاد می کنند در این جا نگاهی اجمالی به نحله های آن عصر می افکنیم تاحساسیت آن عصر هویدا وآشکارگردد.

1- متکلمان:اینان گروهی بودند که بحث های داغ درحوزه ی اصول عقاید به عمل می آورند .محورهای بحث عبارت بود از خداوند ، صفات او ،آیات مربوط به خدا،نبوت وحقیقت وحی ، ماهیت شیطان،توحید،ثنویت،قضاوقدرودرنتیجه جبر واختیار.جبریه ،مشبهه،تناسخیه و...از جمله مکاتب آن عصربودند.

2- صوفیه :این گروه مقدس مآبان جامعه را رهبری می کرد . گروه صوفیه مخالف اسلام نبود ودرمقابل اسلام هم قرار نگرفت ولی بدون شک  خطر طیف هایی مانند صوفیه کمتر از گروه های تردیدسازوشبه انداز نیست.

3- زنادقه:زندیق ها از خطرناک ترین طبقه ی این عصر بودند. زندیق ها غالبا ازطبقات واقشار متجدد وتحصیل کرده آن عصر بودند که بازبان های زنده ی آن روز آشنا بودند زبان های زنده ی آن

هنگام عبارت بود از هندی ،یونانی وفارسی .

4- مکاتب فقیهان:مکاتب ونحله های فقهی درمدینه ،کوفه ،بصره وحتی اندلس مرکزیت داشتند وبه ترویج تفکر خویش مبادرت می ورزیدند.

امام جعفر صادق (ع) ازفرصت پیش آمده ی سیاسی بهره جسته وباارزیابی نیاز جامعه ضرورت ها واولویت ها رافهرست کرده ودر صدد پاسخگویی شبهات وگسترش فرهنگ ناب اسلامی برآمده ونهضت علمی وفرهنگی  که امام باقر (ع)پی ریزی نمود  راباجدیت تداوم بخشید . نتیجه ی تلاش امام تأسیس حوزه ودانشگاه بزرگ  ووسیع دررشته های مختلف علمی بود که شاگردان بزرگی تربیت شد.شاگردان امام صادق (ع) براساس نقل های گوناگون بویژه اشاره شیخ مفید 4هزار نفر بودند.اسامی شماری از شاگردان که در کتب رجال شیعه ونیز منابع دیگر تشیع آمده بقرار زیر است.

هشام ابن حکم،مفضل ابن عمر،محمد ابن مسلم ثقفی،ابان ابن تغلب،هشام ابن سالم، مومن طاق وجابر ابن حیان.شاگردان نامدار در منابع اهل سنت عبارتند از مالک ابن انس،ابوضمره مدنی،حاتم ابن اسماعیل حارثی،مسلم ابن خالد زنجی،سفیان ثوری،ابراهیم ابن طهمان،روح ابن قاسم ابن عنبری وابو حنیفه.

ابو حنیفه یکی ازپیشوایان مذاهب اسلامی است که از شاگرد امام صادق (ع)بوده است.مدت شاگردی اورا دوسال ذکر کرده اند.آلوسی از ابوحنیفه  نقل می کند که اگر این دو سال نبودنعمان «ابوحنیفه» هلاک می گشت.امام جعفر صادق (ع)از هرفرصتی برای دفاع از دین وحقانیت تشیع ونثرمعارف اسلامی ناب استفاده می برد. مناظرات زیادی نیز در موضوعات گوناگون میان ایشان وسران فرق مختلف انجام پذیرفت که طی آن بااستدلال های متین واستوار بی پایگی اندیشه ی آنان  وبرتری اسلام را اثبات کرد.این شرایط پدید آمده موجب گشت تامعارف اسلامی بیش از هر وقت دیگر منتشر گردد. همین شرایط سبب شد که بیشترین احادیث شیعه در تمام زمینه ها از امام صادق (ع) نقل شودومذهب تشیع  به نام مذهب جعفری وفقه آن هم به فقه جعفری خوانده شود.امام صادق (ع)بین دو دوره اموی وعباسی که دوران گذاراز امویان به عباسیان بوده است می زیست درنتیجه باشماری از خلفای اموی وعباسی معاصر بوده است

1- هشام ابن عبدالملک از سال 105 تا125 هجری قمری 2-ولیدابن یزید ابن عبدالملک ازسال125 تا126 هجری قمری 3-یزید ابن ولید ابن عبدالملک126 هجری قمری 4- ابراهیم ابن ولید ابن عبدالملک 70روز سال126 هجری قمری خلفای عباسی که با او معاصر بودندعبارتند از 1-عبدالله  ابن محمد مشهور به سفاح از سال132 تا137 هجری قمری 2-ابوجعفر مشهور به منصور دوانیقی ازسال 137 تا158 هجری قمری  بنی العباس  سال132هجری قمری قدرت وحکومت را بدست گرفتند وتا سال656 هجری قمری  حکومت کردند.پس از به قدرت رسیدن عباسیان  فشار بر شیعیان افزایش یافت  وباروی کار آمدن منصور دوانیقی به اوج خود رسید امام صادق (ع) نیز از این فشارها مستثنی نبود.سال های اخر عمر امام برخلاف دوران اولیه امامتشان ، دوره سختی های امام وتشیع بوده است .درهمین دوره فشار وسرکوب وکنترل نزدیکان وپیروان شدت یافت. نباید تصور کرد که امام صادق (ع) خود رااز جریانات روز وامور سیاسی دور نگاه داشت بلکه همواره از فرصت های مناسب برای ترویج حقانیت خود وبطلان هیأت حاکمه بهره می برد. اگر حضور امام در جامعه  وفعالیت های او وارتباط ایشان با مردم موثر نبود و حاکمیت را دچار مشکل نمی ساخت ، ،خلفای عباسی به تعقیب ،فشاروکنترل ایشان وپیروان او اصرار نمی ورزیدند. منصور دوانیقی دومین خلیفه ی عباسی است که به خلافت رسید وتاسال 158 هجری حکومت کرد. دوران منصور  یکی از پر اختناق ترین دوران های تاریخ اسلام است.حکومت سرشار از ارعاب وترور. حکومتی که نفس های مردم رادر سینه حبس می کرد.از سوی دیگر وجود علویان ودر راس همه امام صادق (ع) منصور  را به رنج وزحمت فراوان واداشت از روز به قدرت  رسیدن منصور تاروز شهادت امام صادق (ع) 12سال طول کشید .سرانجام امام صادق (ع)درسن 65 سالگی در سال 148 هجری قمری به شهادت رسید ودر بقیع مدفون گردید.

سید محمد حسین دریاباری 

نشریه گویه شماره 601

سالم سازی فضای نقد ورابطه ی آن باتوسعه

 سالم سازی فضای نقد ورابطه ی آن باتوسعه 

هنگامی که اخباروگزارش های استان مان را مرورمی کنیم به چند کلید واژه برخورد می کنیم که همه ی آن حیاتی واساسی است.غالب این گزارش ها از مسئوولان وکارشناسان ارشد ملی واستانی است.این واژگان کلیدی عبارت است از:سالم سازی ،فضای نقد ،توسعه،رسانه ی نیرومند،نقدپذیری، قانونمندی وبالاخره گفت وگوو تضارب افکار.این واژگان درصورت تحقق درجامعه می توانند جامعه را متحول کنند وتوسعه متوازن رانوید دهند.دراستان قم روزنامه نگاران بافضلاء واندیشمندان ارتباط تنگاتنگ دارند بازتاب وانعکاس نظرات ودیدگاهای نوومتنوع آنان درخصوص مسایل گوناگون اجتماعی،سیاسی،فرهنگی،اقتصادی،فقهی،حقوق بشر،رسانه وابعاد دیگر زندگی مردم موجب رشد وشکوفایی جامعه شده وسطح ومقبولیت رسانه های استانی را افزایش می دهد.بدون تردید گفت وگوی غنی کارشناسان ورسانه های منتقد وپرسشگر مشکلات کشور راکمتر وکمتر خواهند کرد.بسیاری می پرسند باوجود همه ی امکانات نظیر اندیشه های نو،رسانه های متنوع،نیروی انسانی کار آمددراستان چرا وبه چه دلیل آهنگ توسعه درقم کندوبطیع است ؟ کارشناسان وصاحبنظران علوم سیاسی واجتماعی معتقدند هنگامی که چند عامل اساسی در جامعه حضور پررنگ پیدا کند دموکراسی پایداروواقعی می شود.این همان جامعه ی مردم سالاری دینی

است.تاریخ مطبوعات کشور نشان می دهد که رسانه نقش مهم وکلیدی درسعادت کشور بر عهده دارند رسانه ومطبوعات کشوری واستانی برای تأثیر گذاری باید تحلیل واقعی از شرائط جامعه داشته وبرای تحقق چنین امری الزاماباید خبرنگار ،نویسنده وپژوهشگرماهر وچیره دست داشته باشد تابتواند تاثیر خوبی بر جامعه بگذارند بسیاری از مسئوولان مشکلات قم رامحدود به آب،قطار سریع السیر،مترو،بیمارستان های مجهز،تکمیل طرح های نیمه تمام وبالاخره منوریل کرده اند ، به یقین مشکلات قم فراتر از این مقوله ها می باشد.آیا رسانه های استان فرصت کافی  وامکانات لازم ودسترسی آسان به مسئوولان رادارند تامسائل ومشکلات پیش رورا کنکاش کرده وبه بررسی عوامل ظهور وبروز آن بپردازند؟آیا نظرات کارشناسان وصاحبنظران پس از اانتشار مورد توجه مدیران ومسئوولان قرارمی گیرد؟آیاانتشار اخبار وگزارش های  هشدار دهنده ازسوی مطبوعات موجب فشاربر صاحبان رسانه ها نمی شود؟درصورتی که همه ی طرفیت های مورد اشاره درجامعه تحقق یابد مشکلات یکی پس از دیگری حل می شود .قلم یکی از نعمت های الهی است همان گونه که بیان از آموخته های الهی به بشر است این قلم بود که توانست حوادث ووقایع تاریخی چه تلخ وچه شیرین ان رابه امتها ونسل های بعدی واگذارکند .قلم انتقال دهنده ی الام ومشکلات مردم به مسوولان است.اصحاب رسانه خودراموظف می دانند مسایل راتجزیه وموشکافی کنند،ومعضلات جامعه را با نقد سازنده به مدیران ومجریان امر انتقال  ودر حل آ ن به آنان یاری رسانند. آیادرقم فضای نقد فراهم است تامردم درچار چوب قانون نسبت به ارایه انتقادات اقدام کنند ؟ رسانه هنگامی قوی ونیرومند است که بتواند ساده ترین  تاپیچیده ترین مشکل مردم را به مسئوولان که از انجام آن خودداری می ورزند بازتاب دهند.مطبوعات به لحاظ حقوقی حامی نیرومندی ندارند تادرصورت بروز مشکلات ازسوی برخی از مسئوولان ومدیران واحیاناشخصیت های قدرتمند ومتنفذ ازآنان دفاع به عمل آورد. چرا مطبوعات نباید بتواند از طریق کار شناسان خود وصاحبنظران مستقل به بررسی محیط زیست پرداخته وابعاد آن رابرای افکار  عمومی تشریح کند . مطبوعات موضوع امر به معروف ونهی از منکر رامطرح می کند  وبه ابعاد گسترده ی آ ن می پردازد که نقد به مسئوولان ،مدیران ومجریان امور از جمله ی ان است. اما مسئوولان ، امر به معروف ونهی از منکر راتنهادر خطاها واشتباهات مردم می پندارند بدون شک ابتدا نگاه ها ورویکردها باید اصلاح شود.رسانه ها از پروژه ای تحقیق کرده وگزارش تهیه می کنند وتخلفات آن را بازتاب می دهند متنفذان به حمایت از متخلفان علیه مطبوعات اقدام می کنند ، جان کلام و نتیجه این خواهد شد که ، تادستگاه قضایی ،اجرایی وقانون گذار همگی به شکار متخلفان وقانون شکنان برنخیزند تیغ اصلاح کند ومتخلفان مصرتر از گذشته به روش  خویش تداوم خواهند بخشید . درنهایت رسانه به جای  پرداختن به حقایق وپی گیری  سوژه های سازنده  به بازارپخش آگهی تبدیل می شود . بدون شک وتردید مطبوعات آزاد ، صاحبنظران دلسوز، رسانه های منتقد ،فضای سالم نقد،افکار عمومی پرسشگر،مسئوولان پاسخگو می توانند توسعه ی متوازن را درجامعه تحقق وعینیت بخشند.مدیران کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان مانند رسایی ، استاد وایزدپناه در چند  سال اخیر نتوانستند چهره ی مطبوعات راکه در شأن این استان باشد باز سازی کنند. امید است دانشی مدیرکل جدید فرهنگ وارشاداسلامی استان  بتواند گام های  موثرتری دراین خصوص بردارد.

سید محمد حسین دریاباری