وقف جاودانه ترین احسان و نیکوکاری

وقف جاودانه ترین احسان و نیکوکاری

سید محمد حسین دریاباری

صبح دوشنبه دهم مهرماه در آستانه میلاد پیامبر اکرم صلی الله و امام صادق علیه السلام نشست خبری مدیر کل اوقاف و امور خیریه در قم برگزار شد. این نشست به مناسبت آغاز هفته وقف در آستان امامزاده موسی مبرقع برگزار گردید. دراین نشست خبری حجت الاسلام والمسلمین اسکندری علاوه بر گزارش عملکرد اوقاف چند نکته قابل توجه مطرح کرد. نخست این که فرهنگ وقف باید در جامعه بیش از پیش توسعه یافته و مردم در این زمینه بیشتر اقبال نشان ‌دهند. وی به بخش هایی ازفعالیت های اوقاف اشاره کرده و گفت: کمک به مساجد در جهت تعمیر و تجهیز ، کمک به مستمندان در حوزه دارو و درمان ، تهیه جهیزیه ، کمک به ازدواج ، کمک به دانش آموزان کم برخوردار ، کمک به زائران امام رضا و کربلای معلی ، کمک به سوخت زمستانی و پرداخت قبض گاز نیازمندان ، آزادی زندانیان ، کمک به روضه‌خوانی امام حسین علیه السلام و برپایی موکب‌های زائران اربعین در یک سال گذشته بالغ بر ۳۰ میلیارد تومان هزینه شده است. آقای اسکندری نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ وقف رابا اهمیت توصیف کرد و از اصحاب رسانه خواست نسبت به توسعه فرهنگ وقف و ترغیب واقفین به وقف در زمینه علم و فناوری که مطالبه بزرگان کشور از جمله مقام معظم رهبری نیز می‌باشد یاری رسان این نهاد باشند. پاره‌ای از پاراگراف‌ها و مطالب ویُ سبب شد تا این یادداشت را بنویسیم. شاید این یادداشت بتواند گره ای از گره‌های موجود جامعه را بگشاید. نکته مهم این است که مقامات ارشد اوقاف باید در این حوزه بسیار هوشیارانه و فعالانه عمل کنند. مردم در حوزه وقف به یقین رسیده  و توقعی ندارند وقف مالیات نیست تا مردم انتظار داشته باشند که نتیجه آن چه می‌شود. واقف مالش را برای انجام امور مردم و جامعه نیت می‌کند وبرای خدا رها می‌کند تا گشایشی در زمینه‌های مختلف انجام شود. به هر تقدیر باید اوقاف حساسیت‌ها را دریابد و در چهارچوب مقررات عمل کند. بدون شک مردم برای خدمت به خلق و خدمت به دانش و میهن آمادگی کامل دارند. آگاهی از فرهنگ وقف در بین افراد جامعه و متولیان امور وقفی در مورد وقف و عوامل موثر بر آن می‌تواند در جهت دهی موقوفات و نظام فرهنگی وقف موثر باشد. وقف در ساماندهی زندگی فردی و اجتماعی نقش فراوانی دارد. این سنت حسنه و دیرینه از پیامبر صلی الله و ائمه علیهم السلام برای ما به یادگار مانده است و می‌تواند در جنبه‌های گوناگون حیات اجتماعی نقش سازنده‌ای داشته باشد. وقف مقدار مالی است که فرد یا افرادی با اختیار خود از مالکیت خود خارج می‌کنند تا مورد استفاده عموم قرار بگیرد و منافع آن در راه تامین نیازمندی‌های مردم مصرف شود. سیره پیامبر اسلام در وقف و دستور ایشان موجب گردید تا مسلمانان به این امر پسندیده توجه فراوان نشان دهند و همین روند توسط ائمه اطهار تداوم یافت و پیروان ائمه نیز به این امر مهم که توصیه پیامبر و ائمه اطهاربوده همواره به آن همت گماردند. وقف در میان مسلمانان تاثیر شگرف گذاشته و فرهنگ و تمدن اسلامی به ویژه در حوزه آموزش و گسترش فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی توانست نقش مهمی ایفا کند. در قرآن مجید آیه‌ای که در احکام فقهی وقف صراحت داشته باشد وجود ندارد ولی می‌توان از باب اولویت با آیات مربوط به احسان ، انفاق ، قرض الحسنه ، تعاون و صدقه به جواز بلکه استحباب وقف استدلال کرد. از جمله آیاتی که به طور عموم بر انجام خیرات و تشویق و تحریص آنها دلالت دارد

آیه ۹۲ از سوره آل عمران ، آیه ۴۶ از سوره کهف و آیه  110 سوره مبارکه بقرة می باشد. وقف آثار معنوی و تربیتی فراوان دارد وقف نوعی صدقه جاری است و صدقات طبق نص صریح قرآن سبب تزکیه و تطهیر صدقه دهنده می‌شود. انسان علاقمند به اموال خود است و به آن دلبستگی دارد. این گذشتن و دل کندن از مال در راه خدا سبب تزکیه او می‌گردد. کسانی که از مال خویش چشم دوخته و تعلقات مادی را از خود زدوده و روحیه مال اندوزی و تکیه بر ثروت دنیوی را از خود دور کرده است به یقین به سمت پاکی روی آورده است و به حیات دیگران اهمیت می‌دهد.

آثار وقف را می‌توان مسئولیت پذیری در برابر دیگران دانست . واقف تنها انسان بخشنده و اهل مواسات و ایثار نیست بلکه کسی است که نقش و مسئولیت خود را روی زمین درک کرده و این از آثار عمیق ایمان الهی اوست. او آگاه است که دنیا آزمون برای بهره‌برداری است نه انباشتن ثروت . وقف باعث تقویت روح برادری و مواسات می‌شود. یکی از آثار وقف ایجاد تقویت و روحیه مواسات و ایثار است. مقصود از مواسات شرکت دادن دیگران در اموال خویش است گویی که همه، اعضای یک خانواده هستند و می‌کوشند تا نیازهای یکدیگربرطرف سازند. ایثار بالاترین مواسات به شمار می‌رود. وقف می‌تواند آثار اقتصادی مناسب و قابل توجه داشته باشد. وقف تبدیل مالکیت خصوصی به نوعی از مالکیت عمومی است که گسترش آن از ابزار مهم دستیابی به تعادل اجتماعی است . با وقف انسان می‌تواند مالکیت خود را تا ابد تضمین کند.ُ این تنها استثنایی است که در ابدی کردن مالکیت وجود دارد. به همین جهت وقف مصداق صدقه جاریه است و همیشه برای واقف مفید و ثمربخش خواهد بود. دیگر آثار وقف رفع فقر و فاصله طبقاتی است. وقف یکی از مبانی عمده پیشرفت و سعادت انسان‌ها است. مطالعات اجمالی تاریخ نشان  می‌دهد که مهم‌ترین انگیزه واقفان برای انجام وقف نابود کردن وزدودن فقر و محرومیت از جامعه مسلمین بوده است. وقتی انسان آثار اجتماعی وقف را مشاهد ه می‌کند درمی یابد که انگیزه واقفان ازموقوفات درست درجهت افزایش سطح اشتغال و کارآفرینی بوده واین بزرگترین دغدغه ادوار جامعه بوده و هست. کار که دراسلام جهاد قلمداد شده است به این دلیل است که تن پروری رابزداید وسایه شوم فقرراریشه کن نماید.

با وقف می‌توان دامنه این جهاد را برای نیازمندان که نیاز به کار و معیشت دارند توسعه بخشید. بی‌تردید نهاد وقف در تربیت انسان‌های متعهد و ارتقا فرهنگ دینی نقشی اساسی دارد وقف در توسعه بهداشت و درمان تاثیرگذار بوده و هست.ُ همه ما در تاریخ و در اطرافمان و در شهرهایمان دیده‌ایم که بسیاری از خییران و توانمندان بیمارستان ، درمانگاه‌ و مراکز بهداشتی ساخته و می‌سازند. در ادوار تاریخ تمدن اسلامی این موضوع به چشم می‌خورد و الان در جوامع خودمان نیز شاهد آن هستیم. از چیزهایی که وقف  انجام داده و می‌تواند امروز هم انجام دهد گسترش علوم و فنون است. مردمان خداجو می‌توانند سرمایه‌هایی که بدان نیاز ندارند آن را به نیت توسعه وگسترش علوم و فنون وقف نمایند که با ایجاد دانش و فناوری زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی فراهم ‌شود. بدیهی است می‌توان با آن قله‌های رفیع علم را پیمود و زمینه را برای برابری و از بین بردن فاصله طبقاتی فراهم ساخت . آیا می‌دانید اموال موقوفه چه در گذشته و چه در آینده به ثبت می‌رسد می‌تواند در تالیف قلوب مردم نیز موثر باشد؟ در همه جای دنیا متداول است که می‌توان از اموالی که به همین نیت وقف می‌کنند اختلاف‌های منطقه‌ای ، بین مرزی ، فاصله‌های طبقاتی و حتی نزاع‌های گوناگون را با برخوردار کردن این دسته ازجوامع و افراد به سازش و الفت دعوت کرد.

چاپ شده درروزنامه گویه مورخ 12 مهر1402 شماره 2256